تجهیزات تنفسی

تجهیزات حفاظت از سیستم تنفسی یا ماسکهای تنفسی (Respiratory Protection Masks) بنا به تعریف وسایلی هستند که به منظور حفاظت سیستم تنفسی طراحی شده اند تا از استنشاق هوای آلوده جلوگیری نماید. ماسکها این حفاظت را هم بوسیله گرفتن آلاینده ها از هوای استنشاقی و هم به وسیله هوا رسانی از طریق یک منبع هوای قابل استنشاق تأمین می کنند.
ماسکهای حفاظت تنفسی بطور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
1) ماسکهای تصفیه کننده هوا (Air Purifying Respirators)
2) ماسکهای رساننده هوای اتمسفری (Atmosphere – Supplying Respirators)

1. ماسکهای تصفیه کننده هوا:
ماسکهایی هستند که آلاینده های موجود در هوای استنشاقی را می گیرند و خود به چهار دسته تقسیم می شوند:
الف. ماسکهای حذف کننده ذرات (Particulate Filtering Respirators)
ب. ماسکهای حذف کننده گازها و بخارات (Vapor and Gas Removing Respirators)
ج. ماسکهای الکتریکی تصفیه کننده هوا (Powered Air – Purifying Respirators (PAPR))
د. ماسکهای نجات (Escape Masks)

2. ماسکهای هوا رسان:
ماسکهایی هستند که هوا را از طریق منبعی غیر از هوای اطراف، تأمین می کنند. این گروه از ماسکها در شرایطی استفاده می شوند که یا فیلتر مناسب جهت حذف آلاینده موجود در هوای محیط وجود نداشته باشد و یا تراکم اکسیژن در محل کمتر از 21% باشد. ماسکهای هوا رسان به دو دسته تقسیم می شوند:‌
الف. ماسکهای کپسول سرخود (Self – Contained Breathing Apparatus)
ب. ماسکهای هوا رسان شیلنگی (Air – Hose Supplied Air Respirators)

3- ماسکهای حذف کننده ذرات:
ماسکهای حفاظت در برابر گرد و غبار، به منظور حفاظت در برابر گرد و غبارها، فیومها (Fumes) و یا میستها (Mists) مورد استفاده قرار می گیرند. در این ماسکها از مواد فیبری و الیافی همچون کاغذ، ‌نمد و یا پارچه برای به دام اندازی آلاینده ها استفاده می کنند.
فیلترهای این ماسکها بر اساس استاندارهای اروپایی در سه گروه N، R و P طبقه بندی می شوند.
طبقه N، ماسکهایی را شامل می شود که منحصراً برای استفاده در اتمسفرهایی که ذرات آن پایه غیر روغنی دارند،‌کاربرد دارد. طبقات R و P نیز ماسکهایی با فیلترهای مقاوم در برابر ذرات روغنی یا فیلترهای عایق روغن را شامل می گردند.
این استانداردها عموماً مبنای طبقه بندی ماسکهای گرد و غبار تولیدی در کشور آمریکا و کانادا قرار می گیرد.
طبقه بندی NIOSH (استاندارد ایالات متحده) در خصوص ماسکهای حذف کننده به ترتیب جدول زیر می باشد:

بر اساس استاندارد اروپایی BS-EN 149:2001 (British Standards)، ماسکهای گرد و غبار به طبقات زیر تقسیم می شوند:
الف. طبقه FFP1: حفاظت در برابر آئروسلهای جامد و مایع غیر سمی با تراکم 5/4 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
ب. طبقه FFP2:‌حفاظت در برابر آئروسلهای جامد و مایع غیر سمی و یا با سمیت کم تا متوسط با تراکم 12 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
ج. طبقه FFP3: حفاظت در برابر آئروسلهای جامد و مایع غیر سمی و یا با سمیت کم تا متوسط یا با سمیت بالا با تراکم 50 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
حداقل راندمان فیلتراسیون یک ماسک (حداکثر نفوذ مجاز گرد و غبار در ماسک)* بر اساس استاندارد BS-EN 149:2001 به شرح جدول زیر می باشد:‌

4) ماسکهای حذف کننده گازها و بخارات:
ماسکهای تصفیه کننده هوا برای حفاظت در مقابل گازها و بخارات خاص، مانند گاز آمونیاک و بخار جیوه و گروههایی از گازها و بخارات مانند گازهای اسیدی و بخارات آلی مورد استفاده قرار می-گیرند.
بطور کلی انواع ماسکهای حذف کننده گازها و بخارات عبارتند از:
الف. ماسکهای کارتریج دار شیمیایی (Chemical Cartridge Respirators).
ب. ماسکهای گازی (Gas Masks).
ج. ماسکهای کاغذی یا نمدی پوشش داده با زغال فعال.

5) ماسکهای کارتریج دار (ماسکهای فیلتر دار)
این ماسکها از نظر شکل ظاهری به دو نوع نیم صورت و تمام صورت طبقه بندی می شوند که نوع تمام صورت این ماسکها برای حفاظت چشمها در برابر مواد شیمیایی است که علاوه بر سیستم تنفسی بر روی چشمها نیز اثرات تحریک کننده دارند.

6) ماسکهای کانیستر دار (ماسکهای گازی):
کانیسترها مشابه کارتریجها می باشند با این تفاوت که حجم ماده جاذب موجود در کانیسترها از کارتریجها بیشتر و از نظر سایز بزرگتر از آنهاست، بزرگترین تفاوت میان کانیسترها و کارتریجها در این است که کانیستر و ترجیحاً ماسک آنها معمولاً دارای دریچه استنشاقی است.

7) ماسکهای کاغذی نمدی یا پوشش داده شده با زغال فعال:
این ماسکها نوعی ماسک کاغذی یا نمدی پوشش داده شده با زغال فعال هستند که جهت حذف توأم گازها و بخارات و گرد و غبار در محیطهایی که این آلاینده ها بصورت توأم وجود دارند، استفاده می شوند.

8) ماسکهای الکتریکی تصفیه کننده هوا:
این ماسکها از یک دمنده الکتریکی (معمولاً از طریق باطری) برای عبور دادن هوای آلوده از داخل بخشی که باعث حذف آلاینده ها می شود و نیز کمک به استنشاق هوا از ورودی ماسک بهره می برند.

9) ماسکهای نجات:
نوعی خاص از ماسکهای گازی هستند که در حین فرار (نه ورود یا بازگشت به محوطه آلوده) از هوایی با مخاطره آنی برای زندگی و سلامتی مورد استفاده قرار می گیرند. این ماسکها عموماً در مناطق با خطر بروز مسمومیتهای تنفسی و کاهش اکسیژن در شرایط اضطراری مانند معادن (ماسک مونوکسید کربن) و یا در زمانهای کوتاه همچون فرار از حریق (ماسک دود) مورد استفاده قرار می-گیرند.

10) ماسکهای هوا رسان (ماسکهای فشار مثبت):
الف. ماسکهای کپسول سرخود:
در این ماسکها، فرد هوا یا اکسیژن مورد نیاز خود را از یک منبع تنفسی که بر روی خود حمل
می نماید، تأمین می کند. این ماسکها بسته به طراحی وسیله می توانند حداکثر تا چهار ساعت اکسیژن یا هوای مورد نیاز استفاده کنند را تأمین نماید.
ب. ماسکهای هوا رسان شیلنگی:
این نوع از ماسکها، هوای مورد نیاز فرد را از طریق یک منبع ثابت هوای فشرده و یا یک کمپرسور دمنده هوا که با هوای سالم و تازه ارتباط دارد و از طریق یک شیلنگ تحت فشار انتقال می دهند. طول شیلنگ این ماسکها از 25 الی 300 فوت متغیر است. در پایین ترین فشار و بالاترین طول شلنگ، وسیله بایستی حداقل قابلیت ارسال هوایی به میزان 170 لیتر در دقیقه را داشته باشد و فشار دستگاه نیز نبایستی از PSI125 بیشتر شود